Republicado con autorización de http://discapacitodos.com/
Somos moitos os que crecemos na firme crenza educativa que sostén que a idade é un factor limitante na aprendizaxe. A neurociencia, que tanto achegou en moitos aspectos á nosa calidade de vida, xerou non poucos mitos psico-educativos, en xeral moi ao seu pesar. Son crenzas estendidas na poboación, sen base científica real, que poboan os magazines, os guións das películas e unha infinidade de páxinas de internet. E son de todos coñecidos: só utilizamos un dez por cento do noso cerebro, escoitar a Mozart faiche máis listo (coñecido como Efecto Mozart) ou a maior cerebro maior intelixencia, entre outros. A súa gran fama non os converte en verdades. O certo é que a natureza aproveita ao máximo toda a materia cerebral de que dispón, escoitar a Mozart non che fai máis listo que escoitar a Rammstein (sempre que teñas gusto por Rammstein, claro), e a determinación da intelixencia mediante o volume do cerebro é unha idea recorrente que, de ser certa, elevaría aos cachalotes a construír o substituto do Gran Colisionador de Hadróns.
Da maraña de pintorescas especulacións pseudocientíficas que aínda poboan o noso imaxinario popular e, xa de paso, as nosas escolas, irrítame particularmente a idea da plasticidade neuronal como determinante da aprendizaxe. Tamén chamada (na miña casa á hora para comer) a “Teoría do arroz”. Esta parvada pseudoneurolóxica sostén que, se non aprendes algo antes dunha determinada idade tope, pásaseche o arroz e logo é moi difícil, cando non imposible, adquirir o devandito coñecemento. Pero en lugar da terminoloxía arroceira, os investigadores que traballan nesta liña, falan de “períodos críticos”.
O termo plasticidade xorde en 1890 da man do psicólogo William James, no seu afán de describir a natureza modificable do comportamento humano. O insigne Santiago Ramón e Cajal postulou no seu día respecto diso que estas modificacións no comportamento debían ter unha base anatómica. Con todo á súa morte, a comunidade científica decantouse por unha visión ríxida do Sistema Nervioso Central que supuña unha anatomía inalterable (salvo polos procesos dexenerativos), unha vez terminado o desenvolvemento. Liu e Chambers enfrontáronse a esta corrente de opinión, demostrando, en 1958, que o noso sistema nervioso mantén, ao longo de toda a súa vida, a capacidade de adaptación anatómica e funcional.
O certo é que os “períodos críticos” non existen, salvo contadísimas excepcións, entre as que podemos mencionar a produción de fonemas dun idioma a nivel nativo. É dicir, a partir de certa idade de aprendizaxe dun idioma estranxeiro, vai ser máis fácil que nos pillen como falantes non nativos por moi ben que o aprendamos. Que o podemos aprender, e moi ben, a calquera idade.
Tamén se pode aprender a nadar, a montar en patíns ou en bicicleta, independentemente do número de velas que cada cal sopre na torta. Só fai falta ter ganas e perder o medo tanto ao trastazo como ao ridículo. Ese medo que os máis pequenos apenas desenvolveron, de aí a súa facilidade para tentalo e a súa perseveranza.
É máis, animo a todo o mundo a facelo. A continuar aprendendo a calquera idade. Con con 100% ganas e 0% complexos. Pense en algo que non sabe facer, e que lle gustaría. Esa espiña que todos temos. Xa sexa aprender a falar ruso, programar ou tocar o Theremin. Aprenda a bailar (todo o mundo pode), a pintar, a xogar ao tenis… Pero sobre todo fágao gozando, saboreando cada chanzo que sobrepase. Ese é o verdadeiro segredo, gozar os meles de cada pequeno gran logro. E a clave para un cerebro novo e plástico.